Subregion Wałbrzyski – bez węgla, bezemisyjny i nowoczesny (4)

Szanowni Państwo.
Po wielu miesiącach prace nad opisaniem modelu transformacji środowiskowej, społecznej i gospodarczej Subregionu Wałbrzyskiego dobiegają końca. Ich rezultatem jest Plan z historią działalności Dolnośląskiego Zagłębia Węglowego, wizją rozwojową oraz celami i działaniami niezbędnymi do uzyskania tzw. opcji „zeroemisyjnej” funkcjonowania subregionu w roku 2050. Plan zawiera propozycje uruchomienia 26 programów kluczowych dla naszego życia. Ich prezentacja zostanie dokonana po oficjalnym zakończeniu konsultacji. Proponowane w planie zamierzenia są bardzo ambitne, pokazując skalę potrzeb i poziom trudności planowanego procesu transformacji. Należy traktować je jako parametry wyjściowe do dalszych prac nad dekarbonizacją Subregionu Wałbrzyskiego obarczonego ogromnymi zasobami budynków i infrastruktury ciepłowniczej – zdewastowanymi m.in. wieloletnią działalnością wydobywczą węgla kamiennego. Jest to również sygnał o skali problemu i potrzeb finansowych z niego wynikających. Sygnał do zaplanowania działań na rzecz pozyskiwania adekwatnych środków służących realizacji transformacji środowiskowej w sposób racjonalny od strony technicznej, wykonawczej, organizacyjnej, umiejętności i cierpliwości. Nie ulega żadnej wątpliwości, że zawarte w planie treści posiadają wartości edukacyjne i doradcze, które należy mieć na uwadze projektując przyszłość i trwałą poprawę warunków życia.
Poprzednio opisałem i poddałem pod dyskusję katalog operacji transformacji i powiązanych z nimi projektów. Dla zrozumienia kierunku przyjętej metodologii przedstawię Państwu propozycje kluczowych projektów gospodarczych – najważniejszego wyzwania transformacji. Wyzwania dającego pracę i poczucie bezpieczeństwa.
Zapraszam do dyskusji i przygotowywania projektów. Przypominam że, w tzw. Nowym okresie programowania 2021-2027 reguły gry (czytaj: pozyskiwania wsparcia finansowego) będą całkowicie odmienne. W większości wsparcie będzie się opierało na tzw. zwrotnych instrumentach inżynierii finansowej (czytaj: preferencyjne pożyczki połączone z systemem dotacji lub ulg).
Jerzy Dudzik

*Transformacja gospodarki w kierunku neutralności klimatycznej – wybrane elementy planu. Z jakiego poziomu startujemy mając na uwadze dodatkowe skutki pandemii.
Transformacja gospodarki w kierunku neutralności klimatycznej – wybrane elementy planu.
Z jakiego poziomu startujemy mając na uwadze dodatkowe skutki pandemii.
Diagnoza. Dane statystyczne oraz analiza SWOT wskazuje na następujące słabości gospodarki Subregionu Wałbrzyskiego:
1. W subregionie przeważają firmy
o wysokiej energochłonności i emisjach CO2 i pyłów (brak zmodernizowanych energetycznie zakładów).
2. Niski poziom wykorzystania źródeł OZE w procesach produkcyjnych.
3. Niski poziom cyfryzacji i automatyzacji przedsiębiorstw.
4. Niski poziom konkurencyjności i internacjonalizacji przedsiębiorstw.
5. Niska aktywność gospodarcza, w tym niska przedsiębiorczość społeczeństwa Subregionu.
6. Niewielka część przedsiębiorstw oferuje innowacyjne produkty rynkowe lub wdrożyło innowacyjne procesy produkcji.
7. Większość firm żyje „z dnia na dzień” nie realizując jakiejkolwiek strategii rozwoju.
8. Firmy produkcyjne oferują miejsca pracy w przewadze dla mężczyzn.
9. Rynek pracowników w subregionie obejmuje głównie nisko wykształcone osoby, które są mało przydatne w przedsiębiorstwach innowacyjnych, gdzie wymaga się wysokiej kultury technologicznej.
10. Brak systemu szkoleń i przekwalifikowania pracowników dla zielonych technologii i gospodarki GOZ.
11. Przedsiębiorstwa uwikłane są w liczne działania biurokratyczne, które obniżają ich efektywność, a w wielu wypadkach wręcz zniechęcają do korzystania z dostępnych ułatwień czy starań o środki publiczne.
12. Niski poziom kooperacji i brak strategii budowy klastrów technologicznych, w szczególności w obszarach nowych, zielonych technologii.
13. Brak tradycji współpracy podmiotów gospodarczych z jednostkami naukowymi i uniwersytetami, w tym z wrocławskim środowiskiem naukowym.
14. Brak nowoczesnej infrastruktury i systemu wsparcia (mentoring, instrumenty finansowe) dla tworzenia nowych, innowacyjnych przedsiębiorstw i spółek startup, w tym w sektorach „zielonych:”, biogospodarce, gospodarce GOZ.
15. Deficyt aktywności i wiedzy wśród władz samorządowych, biznesu, NGO, społeczeństwa w zakresie Zielonego Ładu i elektroprosumeryzmu.
16. Niewykorzystany jest potencjał rdzennych kompetencji Subregionu w kilku sektorach gospodarki i usług, które mogłyby stworzyć nowoczesną, zdywersyfikowaną przestrzeń gospodarczą.
Programy kluczowe wspierające powodzenie strategii transformacji gospodarczej.
1.PK TGOI(1;3;6) Dekarbonizacja gospodarki Subregionu.
Program kluczowy dotyczący inwestycji służących dekarbonizacji przedsiębiorstw i wdrażaniu „zielonych” technologii. Program obejmuje modernizację i unowocześnienie technologii przedsiębiorstw o wysokiej energochłonności, rozbudowę instalacji OZE oraz działania upowszechniające model elektroprosumeryzmu, w szczególności na obszarach wiejskich w sołectwach i gminach.
Wspierane będą projekty służące zagospodarowaniu zdegradowanych obszarów pokopalnianych i poprzemysłowych na potrzeby inkubatorów spółek, akceleratorów technologii i inne usługi wspierające procesy komercjalizacji zielonych technologii oraz wzrost aktywności gospodarczej i przedsiębiorczość mieszkańców. Program będzie wspierał organizację szkoleń kadr technicznych, inżynierskich i menadżerskich dla nowych sektorów (reskilling), w tym wykorzystujących nowe technologie (online, platformy edukacyjne, wirtualna rzeczywistość).Program będzie dofinansowywał działania wzmacniające rolę Podmiotów Ekonomii Społecznej w aktywizacji zawodowej mieszkańców i tworzeniu gwarancji bezpieczeństwa dla zagrożonych grup społecznych. Będą też wspierane projekty upowszechniające modele funkcjonowania firm zgodne z wypracowaną strategią rozwoju (np. usługi konsultingowe).
2.PK TGOI(1;2;3;4;6) Wałbrzyski Hub Technologiczny (WHT).
Program kluczowy, a zarazem główna platforma zarządzania transferem technologii i innowacyjnych rozwiązań z zakresu zrównoważonej energetyki, biogospodarki i rolnictwa, usług turystyczno – sanatoryjnych, zielonej chemii, ekokompozytów, do odbiorców publicznych i niepublicznych na terenie objętym wsparciem Funduszu Sprawiedliwej Transformacji. WHT będzie wspierał powiązania klastrowe pomiędzy przedsiębiorstwami budując pełne łańcuchy wartości, będzie też odpowiedzialny za organizację subregionalnej sieci doradztwa w transformacji.Podstawowym celem zdecentralizowanego Hubu WHT będzie kreowanie i realizacja działań na rzecz transformacji gospodarczej i klimatycznej w subregionie. WHT będzie miejscem tworzenia nowych miejsc pracy oraz innowacyjnych spółek startup i przedsiębiorstw „zielonej gospodarki”.
Ogniwami WHT będą HUB-y sektorowe, tworzone lokalnie na poziomie gmin lub grupy mniejszych gmin, w formule klastrów. Rolę koordynatora i operatora Huba będzie pełnić HUB centralny. W ramach WHT prowadzone prace B+R we współpracy z instytucjami naukowymi, ochrona własności intelektualnej, komercjalizacja wyników badań, inkubowanie spółek startup.
Wspierana będzie również wspólna infrastruktura, marketing, projekty B+R, transfer technologii, internacjonalizacja partnerów i powiązania międzysektorowe, w tym generowanie nowych specjalności technologicznych WHT. Program obejmuje ponadto tworzenie oferty różnorodnych usług (np. konsulting) wspierających tworzenie nowych miejsc pracy w „zielonych” sektorach gospodarki.
2.1PK TGOI(2;3;5;6;8) Akcelerator nowych technologii.
Specjalny program wspierający działalność huba WHT który będzie inkubował i wspierał startupy w celu tworzenia MVP (minimum viable product) nowych produktów/usług technologicznych w subregionie wałbrzyskim. W projekcie będą przewidziane usługi  Assesment Center (ocena potencjału technologicznego), następnie wsparcie mentorów technologicznych i biznesowych oraz przedstawicieli Instytucji publicznej (samorządów lokalnych) oraz na koniec proces komercjalizacji rozwiązań.
Start-upy będą mogły uzyskać w projekcie finansowanie na koncepcję produktu/usługi/rozwiązania technologicznego. Dzięki procesowi mentoringu uczestnicy zbudują strategię produktową oraz końcową wizję produktu/usługi/rozwiązania technologicznego np. green technology.
2.2 PK TGOI(1;3;6;7) Bon na eko-innowacje.
Specjalny program wspierający działalność huba WHT poprzez stymulowanie współpracy mikro i małych firm oraz jednostek naukowych w celu prowadzenia działalności B+R. Dodatkowym elementem w nowym projekcie jest usługi coacha innowacji, który prowadziłby zindywidualizowane wsparcie dla przedsiębiorców np. weryfikacja koncepcji technologicznej, pomysłu biznesowego pod kątem możliwości ubiegania się o wsparcie B+R, weryfikacja potencjału organizacyjnego i finansowego; ocena i analiza przygotowanego projektu pod kątem występowania innowacji produktowej, procesowej; pomoc w wyszukiwaniu jednostek naukowo-badawczych lub ośrodków mających status CBR.
2.3 PK TGOI(1;3;5;7) Program wsparcia transformacji cyfrowej dla mikro i małych firm z subregionu wałbrzyskiego.
Specjalny program wspierający działalność huba WHT, który będzie likwidował bariery w procesie transformacji cyfrowej występujące w mikro firmach. Nowe technologie i możliwości digitalowe są środkiem do celu – powinny wspierać procesy wewnątrz firmy i uaktywniać realizację jej strategii biznesowej. Transformacja cyfrowa zazwyczaj obejmuje w biznesie wszystko – od oferty produktów i usług po automatyzację procesów czy obsługę klienta. Projekt zawiera wsparcie dla: a) usług doradczych dot. stworzenia road mapy digitalizacji (plan procesu cyfryzacji przedsiębiorstwa, kierunki zmian w procesach, rekomendowane rozwiązania IT), b) sfinansowania w formie grantu celowego zakupu wartości niematerialnych i prawnych w formie patentów, licencji, know-how oraz innych praw własności intelektualnej,
c) asysty wdrożeniowej (pomoc w wyborze dostawcy, mentoring technologiczny).
3. PK TGOI(1;2;3;6) Wałbrzyska Zielona Dolina
Projekt sieciowy, wspierający projekty spójne z kierunkami transformacji gospodarczej w obszarach zrównoważonego rolnictwa i biogospodarki, w tym zrównoważonego rolnictwa i leśnictwa. Priorytetami będą m.in. poprawa jakości gleby, ograniczenie stosowania nawozów sztucznych (wdrażanie alternatywnego nawożenia, np. biowęgiel, mikroorganizmy, substancje naturalne jako nawozy), sztucznych środków ochrony roślin (wdrażanie alternatywnych, naturalnych środków ochrony), ograniczenie stosowania antybiotyków w hodowli zwierząt, produkcja zdrowej żywności, w tym komponenty dla produkcji żywności funkcjonalnej i nutraceutyki.
Współfinansowane będą projekty służące zwiększeniu obszarów zalesienia terenów poprzemysłowych oraz rozwój bezodpadowych technologii wytwarzania (gospodarka o obiegu zamkniętym GOZ).
4. PK TGOI(2;3;7) Zielona Chemia
Projekt kluczowy, sieciowy, wspierający projekty spójne z kierunkami transformacji gospodarczej w obszarach Gospodarki o Obiegu Zamkniętym, bezodpadowe, w tym zrównoważonego rolnictwa, żywności, chemii użytkowej, bezemisyjnych paliw naturalnych. Priorytetami będzie zagospodarowanie odpadów organicznych, w tym sektora rolnictwa, leśnictwa i żywności. Wspierane będą technologie waloryzacji biomasy pozostałej po produkcji rolniczej i produkcji żywności, w tym wykorzystanie jej do produkcji wartościowych, naturalnych komponentów rynkowych, w tym biopolimerów i naturalnych składników bioaktywnych (biorafinerie), biowęgla. Współfinansowane będą projekty służące zwiększeniu obszarów zalesienia terenów poprzemysłowych oraz rozwój bezodpadowych technologii wytwarzania (gospodarka o obiegu zamkniętym GOZ). Wspierane będą też technologie wytwarzania półproduktów i produktów biodegradowalnych, umożliwiające rezygnacje z komponentów o pochodzeniu kopalnym (np. wykorzystanie zielonego wodoru i biowodoru do produkcji komponentów chemicznych).
5. PK TGOI(1,2;3;5;7) Zielone Uzdrowiska i Turystyka.
Program kluczowy, sieciowy, wspierający rozwój nowoczesnego przemysłu uzdrowiskowo-turystycznego i turystyki z zielono-niebieską infrastrukturą. Dofinansowywane będą: wyposażenie obiektów świadczących usługi sanatoryjne i turystyczne w niskoemisyjne systemy ogrzewania i OZE, a także zwiększenie poziomu cyfryzacji świadczonych usług, w tym medycznych (np. telemedycyny) i profilaktyczno-zdrowotnych.
6. PK TGOI(,2;3;5;7) Dolina Kompozytowa
Projekt sieciowy, wspierający projekty wytwarzania półproduktów i produktów z nowych, ekologicznych materiałów kompozytowych, zastępujących stal i inne energochłonne materiały albo znacząco ograniczające ich użycie. Priorytetami będą technologie materiałów lekkich, bezodpadowych albo wykorzystujących odpady, oparte na dostępnych, lokalnych surowcach lub odpadach (np. bazalty, włókna bazaltowe, włókna lnu i konopi, celuloza, skrobia itp.). Wspierany będzie rozwój i wdrożenia technologii wytwarzania masowych produktów rynkowych z tych materiałów, co doprowadzi do znaczącej redukcji emisji CO2 np. sektora hutniczego, metalurgicznego, obróbki itp.
7. PK TGOI(1;5;6;7) Instrumenty finansowe
Program, obejmujący budowę systemu różnorodnych instrumentów finansowych (dotacyjnych i zwrotnych), w tym funduszy inwestycyjnych VC, służących rozwojowi nowych technologii, powoływaniu nowych przedsiębiorstw oraz wspierających tworzenie nowych miejsc pracy w „zielonych” sektorach gospodarki (m.in. Green Wałbrzych VC). Wykorzystane będą przede wszystkim trzy filary FST, ponadto przewiduje się włączanie banków, przede wszystkim lokalnych, a także funduszy inwestycyjnych (przede wszystkim prywatnych).