Bez węgla. Bezemisyjnie i nowocześnie dla środowiska i człowieka (15) 490 uwag Komisji Europejskiej do programu Fundusze Europejskie dla Dolnego Śląska 2021-2027
Niezależnie od tego co obserwujemy w mediach trwają prace i związane z nimi negocjacje odnoszące się do treści przedstawionych Komisji Europejskiej – krajowych i regionalnych programów wsparcia w okresie 2021-2027. Jak to zwykle bywa do złożonych propozycji pojawiają się uwagi. To normalny proces negocjacji. Zastanawiające jest to, że tych uwag Komisja Europejska zgłosiła aż 490, w tym 18 do treści Terytorialnego Planu Sprawiedliwej Transformacji (TPST). Co jest istotne to to, że szereg uwag dotyczy jakości zawartych w planie propozycji. W tych częściach programu Komisja oczekuje wprowadzenia zmian.
W przypadku planu TPST uwagi dotyczą m.in. zbyt ogólnego opisu transformacji, katalogu operacji, braku synergii z działaniami przewidzianymi w ramach wsparcia z EFRR i EFS+ ze szczególnym zwróceniem uwagi na tzw. ryzyko pokrywania się finansowania niektórych rodzajów operacji, konieczności weryfikacji listy wniosków do trybu niekonkursowego, braku odniesienia do katalogu inteligentnych specjalizacji .... To co jest istotne, to ponownie zwrócono uwagę, że projekty dochodowe nie mogą być dotowane – dotyczy to m.in. turystyki.
O powadze sprawy świadczy warunek, że dopiero przyjęcie planu TPST jest ostateczną decyzją o przyznaniu wsparcia. To odpowiedzialność formalnego organizatora planu – Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego. Niemniej jednak społeczny komitet subregionu wałbrzyskiego, który przygotował wersje społecznego planu sprawiedliwej transformacji podjął decyzje o przygotowaniu własnych propozycji do planowanej dyskusji o sposobach wprowadzania zmian do planu TPST. Przedstawiam jedną z nich dotyczącą zweryfikowanej propozycji opisu procesu transformacji.
….Transformacja gospodarcza Subregionu Wałbrzyskiego w kierunku nowoczesnej gospodarki bezodpadowej i niskoemisyjnej oznaczać będzie przede wszystkim stopniowe odchodzenie w obszarze produkcji ciepła i energii elektrycznej od paliw kopalnych (węgla, gazu i paliw płynnych pochodzących z ropy naftowej) na rzecz źródeł odnawialnych, czyli słońca, wiatru, zielonego wodoru i bioenergii wytwarzanej z naturalnych odpadów organicznych. Drugą cechą nowej gospodarki po procesie transformacji będzie uruchomienie nowych sektorów gospodarki, w tym przede wszystkim biogospodarki, których domeną będą produkty nowej generacji, wytwarzane z naturalnych surowców, w pełni biodegradowalne, przyjazne i zdrowe dla człowieka i środowiska, wytwarzane przy zastosowaniu technologii nisko albo bezemisyjnych i niskoenergetycznych.
Jako przykłady takich produktów można podać wyroby z biopolimerów, zdrowe produkty żywnościowe, w tym żywność funkcjonalną z dodatkami naturalnych ekstraktów z ziół i innych roślin, biometan wytwarzany z odpadów, półprodukty do syntezy chemicznej oparte na zielonym wodorze i CO2, prefabrykaty produkowane w oparciu o lekkie kompozyty z lokalnych surowców, konfekcja z materiałów opartych na lnie i konopi itp. Taka transformacja wymaga przełomowych zmian w obszarze stosowanych dzisiaj technologii, wymiany dużej części parku maszynowego, zastosowania automatyzacji, robotyzacji i sztucznej inteligencji, a także aktywizacji dużej części społeczeństwa w kierunku przedsiębiorczości i kreatywności – otwierania własnych firm w nowych sektorach. Wspieranie innowacji w regionie będzie częściowo zgodne z lokalnymi, tradycyjnymi specjalizacjami, w szczególności: surowcowo – energetyczną, rolno – spożywczą oraz turystyczno-uzdrowiskową. Zostaną one jednak poszerzone o powiązane z nimi podsektory, w których możliwości badań i rozwoju są znacznie większe, jak np. odnawialne źródła energii, inteligentne rozwiązania w zakresie efektywności energetycznej, waloryzacja odpadów organicznych oraz surowców mineralnych itp. W ramach transformacji nastąpi znaczne wzmocnienie powiązań gospodarki Subregionu ze środowiskiem naukowym aglomeracji Wrocławia, w tym przede wszystkim z Politechniką Wrocławską- Filią w Wałbrzychu, Uniwersytetem Przyrodniczym oraz Państwową Wyższą Szkołą Zawodową w Wałbrzychu.
Proponowany model transformacji gospodarki w ramach strategii dekarbonizacji Subregionu Wałbrzyskiego opiera się na koncepcji wykreowania na obszarze Subregionu kilku (dwóch – trzech) „hubów” technologicznych. Huby technologiczne są rodzajem lokalnego klastra technologicznego, którego partnerzy zlokalizowani są na obszarze kilkudziesięciu km w miejscach dobrze ze sobą skomunikowanych i świadczą dla siebie wzajemne usługi tworząc pełne łańcuchy dostaw oraz Citylaby silnie powiązane ze środowiskiem naukowym, przede wszystkim z uczelni Wrocławia powodują, że kadra naukowa bierze udział w projektach B+R realizowanych przez przedsiębiorstwa skupione w hubach. Studenci realizują prace licencjackie, magisterskie i doktorskie we współpracy z firmami, a naukowcy pełnią rolę mentorów dla kadry innowacyjnych spółek tworzonych
w ramach hubów. Zarządzanie procesem budowania hubów zostanie powierzone powołanemu do tego celu na poziomie Subregionu podmiotowi. Zakłada się utworzenie w ramach Funduszu FST publiczno-prywatnych funduszy inwestycyjnych, zarządzanych przez profesjonalną kadrę (Green VC). Przychody ze sprzedaży udziałów oraz licencji mogłyby zasilać taki fundusz umożliwiając mu kolejne inwestycje, także po zakończeniu realizacji Programu Sprawiedliwej Transformacji. Green VC mógłby inwestować w spółki pracujące w różnych hubach, dywersyfikując w ten sposób portfel między różnymi sektorami.
W procesie projektowania hubów, prowadzone będą kampanie w mediach, organizacjach społecznych, związkach przedsiębiorców, itp. Wnioski z konsultacji poddawane są ocenie grupy ekspertów, którzy następnie informują społeczeństwo o sposobie uwzględnienia oczekiwań społecznych. Dokumentację przygotowuje zespół inicjatorów huba poszerzony o przedsiębiorców, ekspertów (w tym zagranicznych), naukowców, samorządowców oraz obywateli zainteresowanych współpracą w ramach huba (jako pracownik, inwestor, manager itp.). Finansowanie organizacji i rozwoju huba uwzględniałoby rozmaite źródła, również spoza funduszu FST, publiczne (krajowe i unijne) i prywatne. Koncepcja huba uwzględnia kolokację partnerów biznesowych i powiązanych z nim spółek na ograniczonej przestrzeni umożliwiającej efektywną kooperację wielu jednostek i przedsiębiorstw poprzez budowanie wspólnych łańcuchów dostaw, a także korzystanie ze wspólnej infrastruktury badawczej, produkcyjnej, logistyki, źródeł energii odnawialnej itp. Należy ponadto wykorzystać istniejącą infrastrukturę, zbudowaną dotychczas dla wspierania sektora MSP.
Proponowane interwencje w obszarze transformacji gospodarczej są zgodne z działaniami załącznika D Wytyczne inwestycyjne dla Polski dotyczące Funduszu na rzecz Sprawiedliwej transformacji na lata 2021-2027. (Art. 4. Pkt.2 Rozporządzenia FST):
1. inwestycje w tworzenie nowych przedsiębiorstw, w tym poprzez inkubatory przedsiębiorczości i usługi konsultingowe;
2. inwestycje w działania badawcze i innowacyjne oraz wspieranie transferu zaawansowanych technologii;
3. inwestycje we wdrażanie technologii i infrastruktur zapewniających przystępną cenowo czystą energię, w redukcję emisji gazów cieplarnianych, efektywność energetyczną i energię ze źródeł odnawialnych;
4. inwestycje w cyfryzację i łączność cyfrową;
5. inwestycje we wzmacnianie gospodarki o obiegu zamkniętym w tym poprzez zapobieganie powstawaniu odpadów i ograniczanie ich ilości, efektywne gospodarowanie zasobami, ponowne wykorzystywanie, naprawy oraz recykling.
Oczekiwane rezultaty modernizacji i transformacji gospodarki w kierunku neutralności klimatycznej:
1. Zostanie obniżona emisja CO2 przedsiębiorstw w wymiarze eksploatacyjnym i procesowym
2. Będą tworzone trwałe, dobrze płatne i atrakcyjne miejsca pracy.
3. Zostanie poprawiona efektywność i konkurencyjność przedsiębiorstw poprzez wdrażanie innowacji procesowych, narzędzi IT , automatyzacji, itp.
4. Powstaną huby technologiczne i citylaby (min. 3) w wytypowanych na podstawie transparentnych kryteriów sektorach.
5. Zwiększy się poziom ucyfrowienia świadczonych usług.
6. Zostanie wykreowany nowoczesny przemysł uzdrowiskowo-turystyczny z zielono-niebieską infrastrukturą.
7. Zostaną zmodernizowane metody produkcji rolnej w kierunku ograniczania poziomu emisji gazów cieplarnianych i usprawniania systemów rolnych w sposób poprawiający jakość gleb i gwarantujący zdrową żywność.
8. Zostaną wprowadzone technologie wykorzystania biomasy do produkcji naturalnych substancji o dużej wartości rynkowej (biopolimery, substancje bioaktywne, biowęgiel), co doprowadzi do gospodarki GOZ.
9. Zostaną uruchomione inicjatywy na rzecz budowy elektroposumeryzmu szczególnie na obszarach wiejskich w sołectwach, ale również w gminach.
Warto podyskutować o realności tych propozycji np. w odniesieniu do przygotowywanej strategii rozwoju powiatu kłodzkiego. Zapraszam.
Dbajmy o otaczające nas środowisko naturalne i klimat. Czytajmy treść Społecznego Terytorialnego Planu Sprawiedliwej Transformacji Subregionu Wałbrzyskiego i starajmy się wdrażać zawarte w nim pomysły. To wszystko róbmy wspólnie. Tylko takie współdziałanie zbuduje odporność na zagrożenia i wzmocni konkurencyjność oferty Ziem Kłodzkiej na krajowym i zagranicznym rynku szczególnie turystyki i uzdrowisk.