Ciekawostki historyczne
„Górne dobra korytowskie” w opisie Josepha Köglera (cz. I) – tłum. W. Delekta; red. K. Oniszczuk-Awiżeń
Wprowadzenie
JOSEPH KÖGLER: HISTORISCHE NACHRICHTEN VON DEN IN GLATZER DISTRIKT GELEGENEN DÖRFERN: KAMNITZ, REICHENAU, LUDWIGSDÖRFEL UND DEM ENGEL- UND RÜBISCHGUT IN OBERSCHWEDELSDORF AUS DEN SOGENANNTEN KORITAUER OBERGÜTERN. AUS ALTEN URKUNDEN GESAMMELT UND DEM WOHLGEBORENEN HERRN ANTON FRANZ ALS GEGENWÄRTIGEM ERBHERRN BESAGTER GÜTER ZUM ZEICHEN DER FREUNDSCHAFT GEWIDMET VON JOSEPH KÖGLER ZUR ZEIT KAPLAN IN RENGERSDORF AM 1. JANUAR 1796.
Taki tytuł nadał prekursor nowoczesnych badań nad przeszłością Ziemi Kłodzkiej, Joseph Kögler, swojemu kolejnemu opracowaniu, poświęconemu tzw. „Górnym...
JOSEPHA KÖGLERA HISTORYCZNE WIADOMOŚCI O SZCZYTNEJ („HISTORISCHE NACHRICHTEN ÜBER DAS DORF RÜCKERS“). Tłum. W. J. Delekta; red. K. Oniszczuk-Awiżeń
Wprowadzenie.
Po szeregu tłumaczeń przyczynków Josepha Köglera, jakie ukazały się na łamach „Rocznika Muzeum Papiernictwa", „Almanachu Ziemi Kłodzkiej", a przede wszystkim w gazecie internetowej „Moja Brama. Okno na świat", pozwalam sobie przedstawić szerokiemu kręgowi pasjonatów Ziemi Kłodzkiej kolejny przyczynek. To „Historyczne wiadomości o wsi Szczytna", powstałe po 1815 roku i, jak się wydaje, nie opublikowane ani za życia ich autora, ani też w wydawanym prawie sto lat po jego śmierci kwartalniku historycznym „Vierteljahrsschrift für Geschichte und Heimatkunde der Graffschaft Glatz", w...
WOLANY W OPISIE JOSEPHA KÖGLERA (cz. VII) – tłum.: Włodzimierz Jan Delekta; red.: Krystyna Oniszczuk-Awiżeń
VIIII Raszków (Seifersdorf).
Wieś ta, zwana w starych dokumentach Seifridsdorf(1), Sigfridi villa(2), leży w odległości pół mili na północ od Wolan i należy do okręgu Radków (Wünchelburg), wchodząc w skład parafii Ścinawka Dolna. Obecnie (1797) znajdują się w niej: kościół filialny, plebania, szkoła, folwark, 10 chłopów oraz 66 zagrodników i chałupników(3). Wieś składa się z dwóch różnych części: dominium i dobra wolno-sędziowskiego. Niegdyś należały one do dwóch różnych właścicieli, obecnie jednak są ze sobą połączone.
Rozdział I. O dominium.
Jest to główna część klucza Raszków. Składa się...
WOLANY W OPISIE JOSEPHA KÖGLERA (cz. VI) – tłum.: Włodzimierz Jan Delekta; red.: Krystyna Oniszczuk-Awiżeń
VII Część: Szalejów Górny (Oberschwedeldorf)
Wieś, zwana w najstarszych dokumentach „obriste Sweydlerdorf", dzieli się na różne części. Fragment, należący do Wolan, składa się obecnie (1797 r.) z trzech folwarków, których zabudowania gospodarcze nie istnieją. Zwane one były Güsner- i Mombeuge Gut oraz Ampasseck- Gütel. Ponadto należy do niego 19 zabudowań zagrodników i chałupników. Każdy z tych folwarków miał przed laty swoich własnych właścicieli, jednak na początku XVIII stulecia zostały one zakupione przez feldmarszałka hrabiego von Wallis i włączone do majątku Wolany.
Rozdział I. O „...
WOLANY W OPISIE JOSEPHA KÖGLERA (cz. V)
tłumaczenie: Włodzimierz Jan Delekta; redakcja: Krystyna Oniszczuk-Awiżeń
III Chocieszów (niem. Stolzenau).
Ta wieś, zwana dawniej Waitmannsdorf(1), położona jest niedaleko od Oberwallisfurht [Górne Wolany], tworząc razem wspólną gminę, do której należą także Studzienna (niem. Kaltenbrunn) i Rolling. Chocieszów należy do filii kościoła w Niwie (niem. Reichenau) i składa się obecnie (1797 r.) z ośmiu gospodarstw chłopskich, jednego młyna wodnego, 48 gospodarstw zagrodników i chałupników. Niegdyś był tu niewielki pański folwark, powszechnie zwany „Zimmerei”, który obecnie (1797 r.)...
WOLANY W OPISIE JOSEPHA KÖGLERA (cz. IV) – tłumaczenie: Włodzimierz Jan Delekta; redakcja: Krystyna Oniszczuk-Awiżeń
II. Górne Wolany – Oberwallisfurth, powszechnie zwane Zettritz
Ta część Wolan zwie się w starych dokumentach źródłowych Oberwernersdorf (Górne Wolany) a teraz [1797] nazwana przez swego byłego właściciela „Zettritz”. Obecnie (1797) składa się z folwarku, młyna, tartaku i 10 innych domów, tworząc jedną gminę z Chocieszowem (niem. Stolzenau). Majątek posiada własny urbarz piwny, prawo sądów niższych i wyższych, łowów na zwierzynę grubą i zagajnik o znacznej powierzchni. W najdawniejszych czasach, udokumentowanych przez źródła pisane, majątek ten znajdował się prawdopodobnie w rękach rodziny von...
WOLANY W OPISIE JOSEPHA KÖGLERA (cz. II) – tłumaczenie: Włodzimierz Jan Delekta; redakcja: Krystyna Oniszczuk-Awiżeń
2. O starym dworze
Ten folwark wraz z jego przynależnościami był dawniej głównym majątkiem w Wolanach. Był domem rodowym i lennem szlacheckiej rodziny von Walditz, która posiadała go przez kilka stuleci(1) Najstarszym znanym z imienia i nazwiska właścicielem tych dóbr był Hans von Glaubitz. Tenże sprzedał w Kłodzku w 1397 r. ósmego dnia po Objawieniu Pańskim [14 stycznia 1397 r.] ten folwark wraz z 5 łanami i 3,5 ruty oczynszowanej ziemi w Wernersdorf [wcześniejsza nazwa Wolan, później Wallisfurth – red.] Konardowi von Walditzowi(2). Tenże [Konrad von Walditz] przekazał w 1401 r. w niedzielę...
WOLANY W OPISIE JOSEPHA KÖGLERA (cz. I) tłumaczenie: Włodzimierz Jan Delekta; redakcja: Krystyna Oniszczuk-Awiżeń
Wprowadzenie
Kontynuując cykl tłumaczeń przyczynków poświęconych dziejom Ziemi Kłodzkiej autorstwa historyka i kapłana Josepha Köglera, pragnąłbym przedstawić kolejną pracę, zawierającą opis majątku Wolany. Wartość historyczna tego powstałego w 1797 r. opracowania polega, podobnie jak i wszystkich innych prac tego pioniera historii hrabstwa kłodzkiego, przede wszystkim na szerokim wykorzystaniu źródeł prymarnych, głównie z bibliotek i archiwów dworskich. Zbiory te zostały rozproszone, głównie w 2 połowie XIX w. a jedynym śladem po wielu tak ważnych dla historii tego regionu dokumentach, jak...
WOLANY W OPISIE JOSEPHA KÖGLERA (cz. III) – tłum.: Włodzimierz Jan Delekta; red.: Krystyna Oniszczuk-Awiżeń
Rozdział II. O Werderhof w Wolanach
Ten folwark, położony w najgłębszym końcu wsi, naprzeciw byłego starego dworu, nazywa się w starych dokumentach ze względu na rodzaj jego budowy dworem kamiennym (Steinhof) albo zameczkiem (Schlössel) a od nazwisk jego byłych właścicieli Schüttelhof albo Werderhof. Jest to dobro wolnosędziowskie (Freirichtergut) i stąd nazywa się w najstarszych listach „das Gericht" [„sąd”], dlatego należy do niego także karczma i uprawnieni do wykonywania ich zawodów rzemieślnicy. W późniejszych czasach stał się on dziedzicznym dobrem rycerskim. Właściciele tego majątku...
WOLANY W OPISIE JOSEPHA KÖGLERA (cz. II) – tłumaczenie: Włodzimierz Jan Delekta; redakcja: Krystyna Oniszczuk-Awiżeń
2. O starym dworze
Ten folwark wraz z jego przynależnościami był dawniej głównym majątkiem w Wolanach. Był domem rodowym i lennem szlacheckiej rodziny von Walditz, która posiadała go przez kilka stuleci(1) Najstarszym znanym z imienia i nazwiska właścicielem tych dóbr był Hans von Glaubitz. Tenże sprzedał w Kłodzku w 1397 r. ósmego dnia po Objawieniu Pańskim [14 stycznia 1397 r.] ten folwark wraz z 5 łanami i 3,5 ruty oczynszowanej ziemi w Wernersdorf [wcześniejsza nazwa Wolan, później Wallisfurth – red.] Konardowi von Walditzowi(2). Tenże [Konrad von Walditz] przekazał w 1401 r. w niedzielę...
WOLANY W OPISIE JOSEPHA KÖGLERA (cz. I) tłumaczenie: Włodzimierz Jan Delekta
Wprowadzenie
Kontynuując cykl tłumaczeń przyczynków poświęconych dziejom Ziemi Kłodzkiej autorstwa historyka i kapłana Josepha Köglera, pragnąłbym przedstawić kolejną pracę, zawierającą opis majątku Wolany. Wartość historyczna tego powstałego w 1797 r. opracowania polega, podobnie jak i wszystkich innych prac tego pioniera historii hrabstwa kłodzkiego, przede wszystkim na szerokim wykorzystaniu źródeł prymarnych, głównie z bibliotek i archiwów dworskich. Zbiory te zostały rozproszone, głównie w 2 połowie XIX w. a jedynym śladem po wielu tak ważnych dla historii tego regionu dokumentach, jak...
Historyczny opis parafii Gorzanów według Josepha Köglera – cz. V
Tłumaczenie: Włodzimierz Jan Delekta
Redakcja: Krystyna Oniszczuk-Awiżeń
CZĘŚĆ II: Ogólnie o właścicielach wsi Gorzanów
Rozdział II O właścicielach dworu Muszyn (1)
Ten folwark ma swoją nazwę od jego byłych właścicieli, panów von Mosch. Leży powyżej dworu zamkowego i jest dziedzicznym dobrem rycerskim. Przed laty był dobrem lennym; 14 grudnia 1624 r. został zamieniony w alodium [majątek ziemski wolny od powinności lennych – red.].
Dobra te, wraz z częścią wsi, były w najstarszych czasach, o których można znaleźć pisane wiadomości, własnością panów von Stertz, gdyż w 1351 r., w piątek po Bożym...
Historyczny opis parafii Gorzanów według Josepha Köglera – cz. IV
Tłumaczenie: Włodzimierz Jan Delekta
Redakcja: Krystyna Oniszczuk-Awiżeń
CZĘŚĆ II: Ogólnie o właścicielach wsi Gorzanów
Majątek panów na Gorzanowie składa się z trzech siedzib rycerskich, mianowicie zamku, dworu Muszyn i dworu Raczyn wraz z przynależnościami, oraz z jednego majątku wolnego sędziego i wolnego kmiecia.(1) Te różne części miały też w starych czasach najczęściej różnych właścicieli. Jednak od 140 lat pozostają one zjednoczone w rękach jednego właściciela. Od prawie 150 lat Gorzanów wraz ze wsiami: Mielnik (niem. Melling), Nowa Łomnica (niem. Neulomnitz), Wyszki (niem. Hohendorf...
Historyczny opis parafii Gorzanów według Josepha Köglera – cz. IV
Tłumaczenie: Włodzimierz Jan Delekta
Redakcja: Krystyna Oniszczuk-Awiżeń
CZĘŚĆ II: Ogólnie o właścicielach wsi Gorzanów
Majątek panów na Gorzanowie składa się z trzech siedzib rycerskich, mianowicie zamku, dworu Muszyn i dworu Raczyn wraz z przynależnościami, oraz z jednego majątku wolnego sędziego i wolnego kmiecia.(1) Te różne części miały też w starych czasach najczęściej różnych właścicieli. Jednak od 140 lat pozostają one zjednoczone w rękach jednego właściciela. Od prawie 150 lat Gorzanów wraz ze wsiami: Mielnik (niem. Melling), Nowa Łomnica (niem. Neulomnitz), Wyszki (niem. Hohendorf...
Historyczny opis parafii Gorzanów według Josepha Köglera – cz. III
Tłumaczenie: Włodzimierz Jan Delekta
Redakcja: Krystyna Oniszczuk-Awiżeń
Rozdział II
O kaplicy odpustowej św. Antoniego w Gorzanowie.
Kaplica stoi we wschodniej części wsi, w zaroślach, u stóp tzw. Góry Dębowej [niem. Eichberg]. Jest to budowla okrągła, ma jeden ołtarz i małą wieżę z jednym dzwonem. Przy niej znajduje się pustelnia i mieszkanie opiekuna kaplicy.
Kaplica została wybudowana przez Johanna Friedricha, hrabiego Rzeszy von Herbersteina Starszego, zgodnie z otrzymanym zezwoleniem konsystorza praskiego z 10 września 1660 r. (1) Wzniesiono ją ku czci św. Franciszka Ksawerego i...
Historyczny opis parafii Gorzanów według Josepha Köglera – cz. II
Historyczny opis parafii Gorzanów według Josepha Köglera – cz. II
Tłumaczenie: Włodzimierz Jan Delekta
Redakcja: Krystyna Oniszczuk-Awiżeń
Spośród proboszczów tego kościoła znani są następujący:
1. Johannes Pleckenbauch. Był w 1456 r. altarzystą ołtarza Czterech Świętych Doktorów Kościoła w kościele parafialnym w Bystrzycy Kłodzkiej [niem. Habelschwerdt](1). Po pewnym czasie został plebanem w Gorzanowie. Ze względu na małe dochody z tej prebendy ówczesny administrator arcybiskupstwa praskiego, Wenzel von Crumlau, zezwolił mu także na zachowanie prebendy bystrzyckiej(2).
2. Michael Kern....
Historyczny opis parafii Gorzanów według Josepha Köglera – cz. I
Wstęp*
Zanim przystąpię do Köglerowskiego przedstawienia historii parafii Gorzanów, pragnąłbym przedstawić w skrócie historię tej uroczej miejscowości z jej pięknym, ostatnio odbudowywanym, zamkiem. Gorzanów [niem. Grafenort] położony jest w Rowie Górnej Nysy, na pograniczu Wysoczyzny Łomnicy i Obniżenia Bystrzycy Kłodzkiej, u stóp pasma Krowiarek. Od 1945 do roku 1954 był siedzibą samodzielnej gminy a potem, do 1972, gromady Gorzanów. Obecnie wchodzi w skład gminy Bystrzyca Kłodzka. Integralną część Gorzanowa stanowi przysiółek Muszyn [niem. Moschenhof] z zachowanym budynkiem dworskim.
Już w...
W drodze z Kłodzka do Lądka – opis miejscowości wg Josepha Köglera. Część IV: LĄDEK ZDRÓJ – zarys historii i słynni goście...
Wstęp
Zapraszamy Państwa do ciekawej lektury. To już czwarta i ostatnia część (całość dostępna jest w zakładce: Ciekawostki historyczne oraz w: archiwum gazety nr 3 i 4). Publikujemy materiał źródłowy dotyczący historii dawnego hrabstwa kłodzkiego. Jest to opracowanie wybitnego historyka Ziemi Kłodzkiej Josepha Köglera (1765-1817) pt. Fragmenty z dawnej historii hrabstwa kłodzkiego - o położonych przy drodze powiatowej z Kłodzka do Lądka miejscowościach (Żelazno, Ołdrzychowice Kłodzkie, Rogówka, Trzebieszowice, Radochów, Lądek) (tytuł w wersji oryginalnej: Fragmente aus der älteren Geschichte...
W drodze z Kłodzka do Lądka – opis miejscowości wg Josepha Köglera. Część III: TRZEBIESZOWICE …..a w tle liczne w przeszłości walki wojenne...
Wstęp
Zapraszamy Państwa do ciekawej lektury. To już trzecia część (poprzednie dwie publikowane były w marcu – można przeczytać w: archiwum gazety). Publikujemy materiał źródłowy dotyczący historii dawnego hrabstwa kłodzkiego. Jest to opracowanie wybitnego historyka Ziemi Kłodzkiej Josepha Köglera (1765-1817) pt. Fragmenty z dawnej historii hrabstwa kłodzkiego - o położonych przy drodze powiatowej z Kłodzka do Lądka miejscowościach (Żelazno, Ołdrzychowice Kłodzkie, Rogówka, Trzebieszowice, Radochów, Lądek) (tytuł w wersji oryginalnej: Fragmente aus der älteren Geschichte der Grafschaft Glatz...
W drodze z Kłodzka do Lądka - opis miejscowości wg Josepha Köglera - cz. II Ołdrzychowice Kłodzkie ... a w tle tragiczny pojedynek i powódź
Wstęp
Zapraszamy Państwa do ciekawej lektury. Poniżej publikujemy II część materiału źródłowego dotyczącego historii dawnego hrabstwa kłodzkiego. Jest to opracowanie wybitnego historyka Ziemi Kłodzkiej Josepha Köglera (1765-1817) pt. Fragmenty z dawnej historii hrabstwa kłodzkiego - o położonych przy drodze powiatowej z Kłodzka do Lądka miejscowościach (Żelazno, Ołdrzychowice Kłodzkie, Rogówka, Trzebieszowice, Radochów, Lądek) (tytuł w wersji oryginalnej: Fragmente aus der älteren Geschichte der Grafschaft Glatz von den an der Landstrasse von Glatz bis Landeck gelegenen Ortschaften (Neuländel...
W drodze z Kłodzka do Lądka - opis miejscowości wg Josepha Köglera. Część I: Żelazno i w tle... mroczna historia morderstwa
Wstęp
Zapraszamy Państwa do ciekawej lektury. Poniżej publikujemy materiał źródłowy dotyczący historii dawnego hrabstwa kłodzkiego. Jest to opracowanie wybitnego historyka Ziemi Kłodzkiej Josepha Köglera (1765-1817) pt. Fragmenty z dawnej historii hrabstwa kłodzkiego - o położonych przy drodze powiatowej z Kłodzka do Lądka miejscowościach (Żelazno, Ołdrzychowice Kłodzkie, Rogówka, Trzebieszowice, Radochów, Lądek) (tytuł w wersji oryginalnej: Fragmente aus der älteren Geschichte der Grafschaft Glatz von den an der Landstrasse von Glatz bis Landeck gelegenen Ortschaften (Neuländel, Eisersdorf,...
Krystyna Oniszczuk-Awiżeń: Wokół bitwy pod Czerwoną Górą
Artykuł ukazał się w numerze IV Almanachu Ziemi Kłodzkiej w 2009 r.
27 grudnia 1428 roku w okolicach Kłodzka pod Czerwoną Górą (Czerwoniak – Roten Berg) stoczona została bitwa z husytami, w której poległ ostatni z rodu Piastów ziębickich, książę Jan.1) Fakt ten upamiętniają istniejące do dziś zabytki – kapliczka i malarstwo. W niniejszym artykule chciałabym je zaprezentować, jak również przypomnieć wydarzenia, które miały miejsce na naszych terenach przed 640 laty.
U schyłku drugiego dziesięciolecia XV wieku rozwinął się w Czechach wielki ruch ludowy o charakterze religijnym, społecznym i...
Krystyna Oniszczuk-Awiżeń: Z DZIEJÓW KŁODZKIEJ MENNICY (1807-1813)
Artykuł ukazał się w numerze III Almanachu Ziemi Kłodzkiej w 2008 r.
Dzieje kłodzkiej mennicy sięgają XIII wieku. Jej funkcjonowanie z przerwami trwało do 1813 roku. Najczęściej bite były tu drobne monety obiegowe, ale w czasach prosperity emitowano także monety o wyższych nominałach - złote oraz srebrne dukaty i talary. Ostatni okres działalności kłodzkiej mennicy - stosunkowo mało spopularyzowany w literaturze - przypadł na okres wojen napoleońskich. Tematem niniejszego artykułu jest właśnie ten ostatni epizod w historii mennicy w Kłodzku. 1)
Na decyzję o założeniu mennicy w Kłodzku...
Grażyna Broda: Loża masońska w Kłodzku
W Kłodzku, przy ulicy Bohaterów Getta 9 (dawna nazwa ulicy – Gartenstrasse) stoi stary budynek, w którym dzisiaj mieści się Przedszkole Nr 4. Przyjrzyjmy się jaką historię i jakie tajemnice skrywają te mury.
Artykuł ukazał się w numerze 8 Almanachu Ziemi Kłodzkiej w 2013 r.
Dzieje budynku rozpoczynają się w roku 1906, kiedy to Paul Niekisch wylał fundamenty pod jego budowę. Zleceniodawcą była Kłodzka Loża Wolnomularska „Zu den drei Triangel”. („Pod Trzema Trójkątami”), a głównym wykonawcą i nadzorcą mistrz budowlany J. Schwarz. Budowlę zrealizowano zgodnie z projektem przygotowanym przez...
Krystyna Oniszczuk-Awiżeń: Książka adresowa Ziemi Kłodzkiej z 1885/1886 r.
Adress=Buch für die Grafschaft Glatz, Regierungsbezirk Breslau. Unter theilweiser Benutzung amtlicher Quellen verfasst und herausgegeben von Franz Krieger. Erster Jahrgang. Ladenpreis broch. 2. Mark. Glatz, 1885/86. Franz Krieger’s Selbstverlag. Druck von L. Olbrich, Glatz.
Artykuł ukazał się w numerze 8 Almanachu Ziemi Kłodzkiej w 2013 r.
Dawne książki adresowe stanowią niewątpliwie cenne źródło do badań historycznych, heraldycznych, demograficznych. Szczególnie przydatne są przy opracowywaniu zagadnień związanych z życiem gospodarczym poszczególnych miast i regionów.
Ziemia Kłodzka miała...